You are here

Из молдавских газет начала XX века

Articole din ziarul „Glasul Basarabiei“ vedeți în Blog

15 октября 1906

Конфискаря газетей «Basarabia».
Нумэрул де меркурь (№ 40) ай газетей ноастре „Basarabia” а фост конфискат (луат) де полиціе. Ла трей часурь дупэ амьязы ын редакція ноастры ау венит агенцій полиціей локале ши ау луат 720 де нумере. Н-а фост ындеплиниты ничь о формалитате, каре се чере пентру конфискаря газетей. Конфискаря орь кэруй нумэр се фаче дупэ хотэрыря чензорулуй, каре се араты редакціуней ла конфискаре. Ноуы ну ня фост аратат нимик.
Ши ачаста фоарте бине с-ынцэлеже, пентру кы нимик ничь н-о путут сы фіе аратат. Кум ам афлат ной, конфискаря газетей с-а фэкут дупэ аратаря инспекторулуй де медичины д. Перетяткович, каре а пырыт газета ноастры ынаинти виче-губернаторулуй, адека, чензорулуй. Виче-губернаторул, кум се зиче, с-а хотэрыт сы конфиште газета ынаинте де а шти, че есте скрис ын я фіинд, кы газета ынкы ну ера традусы ын русеште де традукэторул д. Щулепников.
Яты кум стэ фапта конфискэрей (луэрей) газетей, дупэ кум се звонеште. Акума-й фоарте интересант а шти, че ва фаче жудеката пентру формалитатя фаптей ачестей. Се штіе, кы газета поате сы фіе конфискаты пентру трей фапте: 1) дакы газета ынжуры фіинца Мэріей сале Ымпаратулуй, 2) дакы кямы оастя ла мишкаряе ынконтра стэпынирей ши 3) дакы газета проповедуеште револуціе (рэскоалы ыннарматы) а тутурор ынконтра стэпынирей де аз. Жудеката ын аст фел ну поате сы не ынвиновэцяскы дин причина чея, кы-н нумэрул де меркурь ну-й нимик дин пунктул иста де видере.
Ш-аша чине-й чензор пентру газета ноастры: домну виче-губернатор сау инспекторул де медичины д. Перетяткович? Ш-адоили, дакы газета ну е слободы де чензуры, апой рекуноаште я (чензура) ачеля закоане, карь ле рекуноаштем ной? Ной рекуноаштем трей пункте ынсемнате май сус деспре лежиле пентру типар, дар вроим сы штим, ле рекуноаште оаре чензура Кишинэулуй? Ни сы паре, кы я ну рекуноаште, фіинд кы ня оприт газета атунча, кынд я де фел и-а ешит дин хотарыле лежилор. Ши дакы ачаста-й аша, апой чине е рэспунзэтор де фапта нележуиты, каре а авут лок меркуря трекуты? Время не ва арата, чине-й дрепт ши чине-й виноват. Віиторул, кредем, е ку ной!

Редакція.

Хроника Басарабіей.

Кытре віитоареле алежерь. Управа сынекырмуирей орашулуй а тримис прин тоате дрегэторіиле обштешть ши административе пропунерь, ка еле сы триматы управй листеле тутурор персоанелор, карь служеск ын дрегэторіиле эстя ши примеск ляфы. Листеле требуй сы фіе тримисы ын курынд ши ну май тырзіу, декыт пэн ла 25 октомвріе; управа спуне, кы штириле ачестя ей ый требуеск пентру ынтродучеря персоанелор ачестя ын листа алегэторилор ын дума имперіалы.
Алежериле ын земствы. Прешединте управей земствей дин Сорока е алес д. А. Ф. Алейников (прогресист)
О черере. Попорэній сатулуй Нишкань ын фрунте ку преотул Іеремія Чекан с-ау адресат кытре преосфинцитул Владимір, епископул Кишинэулуй ши Хотинулуй, ку черере, ка ел сы ле ажуте лор ла стрэмутаря ярмарокулуй, каре се фаче ын Нишкань думиника, ын Тудора-Калараш ынтр-о зи лукрэтоаре. Череря лор ей о ынтемеязы пе фаптул, кы ярмароачеле, фэкуте ын сат думиника, сунт сынгура причины а слэбирей ыіецей релижіоасе. Преосфинцитул Владимір с-а адресат кытре губернаторул, ка ел с-ымплиняскы плынжеря попорэнилор.
Жудеката. Мынь ын трибунал локал се дескид шединцеле секціей криминале, ку журацій. Шединцеле ау сы се прелунжаскы пэн ла 20 октомвріе.
Скарлатина. Ла 12 октомвріе ын шпиталул орэшан де боале молипситоаре ерау 109 де болнавь: дин ей болнавь ку скарлатины 89.
~ Ла 13 октомвріе ын шпиталул локал де бале молипситоаре ерау болнавь 104: дин ей болнавь ку скарлатины 85.
ОРГЕЙ. Ла 9 октомвріе аичь а требуит сы фіе аскултаты вестита афачере а Шолдэнештенилорю Ачаста есте афачеря а 39 де царань, карь прин арэтуры ку дясыла ау врут сы рэнаскы помынтул колонелулуй (полковникулуй) Рышлихов, суб темеюл ачала кы помынту е а лор, ши ку недрептате а фост ынлэтурат дела дыншій стэпыниторулуй актуал (дь-акума). Ку афачеря ачаста ау фост камаць май мылт де 60 де мартурь. Н-ау венит вр-о кыць-ва оамень ши ынтре дыншйі земскій начальник В. Андрйянов, фостул пристав Клопотовскйі ши алцій, карь ау тримис мэртурйі медикале деспре боалы. Товарышу прокурорулуй а стат пентру амынаря шединцей, гэсынд мэртурйиле мартурилор, карь н-ау венит, фундаментале (важниче). Апэрэторюл превенителор (ынвиновэцицилор), черя, кы сы фйе жудеката. Ынсы секцйя трибуналулуй с-а унит ку темеюриле прокурорулуй ши афачеря а фост амынаты. Прин аша ынтымпларе, кы н-ау венит дой, трей оамень, дежяба с-ау тырыит ла трибунал вр-о суты де оамень.
~ Оргееній се мирасеры дь-о ынсамнаре ын хроника газетей «Бес. Ж.» деспре мишкарь ын Оргей, дин причина кэрора а фост кямат о жуматате де ескадрон де драгунь. С-а лэмурит, кы ей ау фост кямаць де грижы сы ну се ивяскы нискэмай недемерирь ла адунаря ачелор кямаць пентру "афачеря (дела) Шолдэнештенилор".
~ Ла Бэлць исправникул а оприт адунэриле лижей "адеварацилор-рушь". Губернаторул а примит прин телеграф жалобы дела организаторій адунэрій. Курат ворба сф. скриптурь ай сей не ай сей ву с-ау куноскут.

Basarabia, 1906. № 41.

19 октября 1906

Хроника Басарабіей

Кытре алежерь ын дума имперіалы. Д. началникул губерніей а черут дела управа земствей цинуталы дин Кишинэу, ка сы се ынчяпы дяку ынскріеря ын листе а оаменилор, карь ау дрепт а луа парте ын алежериле ын дума имперіалы, ку ачея, ка листеле сы фіе публикате ну май тырзіу де 20 ноемвріе.
Рекрутаре. Дела 15 октомвріе с-а ынчепут примиря тинерилор ла служба милитары. Ла 15 ши 16 тинерій ау трас сорц. Дела 18 октомвріе аре сы се ынчяпы черчетаря медикалы а рекруцилор.
Ын шпитал. Пе 16 октомвріе ын шпиталул орэшан де боале липичоасе дин Кишинэу де тоць болнавь ерау — 102, дин ей 55 барбаць ши 47 фимей. Фіинд, кы мулць ау врут с-ышь ласе копій, болнавь де корь, ын шпиталул де боале липичоасе, апой медикул чел май маре ал шпиталулуй д. Чорба л-а пофтит пе домнул головауа ал орашулуй, ка сы дее де штире локуиторилор, кум кы болнавій де корь ын шпитал ну се примеск.

Basarabia, 1906. № 42.

22 октября 1906

Хроника Басарабіей

Гониря депутатулуй. Фостул мембру ын дума имперіалы, ынвэцэторул шкоалей де 6 класе дин орашул Болград (цынутул Измаилулуй) д. Тоадер Сефер с-а адресат кытре министеріул де ынвэцэтуры попораны ку ынтребаре, поате ел сы рэмые ынвэцэтор ын локул, унде ера май ыннаинте, орь ын алтул лок ын черкул Одесей. Ла ынтребаря ачаста министерул ынвэцэтурей попоране а дат де штире кураторулуй черкулуй ынвэцэтурей дин Одеса, кы ел ну дэ вое домнулуй Сефер сы фіе ынвэцэтор дь-акума ыннаинте.
Пентру віитоареле алежерь. Тутурор управелор орэшэнешть ши де земстве дин Басарабія сунт тримисе инструкцій пентру рындуяла фачерей листелор персоанелор, карь ау дрепт а луа парте ын віитоареле алежерь.
Ын земствы. Винерь, ла 8 часурь сара, с-ау ынчепут шединцеле адунэрей земствей цынуталы дин Кишинэу. Адунаря ачаста вине а 38-ля дупэ нумэрул де кынд сунт алкэтуите земствеле.
~ Адунаря земствей цынуталы дин Кишинэу пе трей ань (1906 - 1909) аре сы се комплектезы дин урмэтоареле персоане: дела боерь ши орэшень: Ботезат Н.И., Гонта Г.С., Леонард А.К., Катакази М.М., Семиградов Д.Н., Митьков М.А., Илашко Н.Н., Разу М.К., Сырб И.М., Шумскій К.П., Суручан Е.Ф., Сицинсій Е.Е., Разу М.М., Леонард П.П., Синадино П.В., Маноли Н.А., Мануйлов А.М., Качулков А.М., Черкес Х.С., Синадино А.В., Шербан А.Ф.; дела царань: Маник Г.В., Данаил-Гуйдюл Л.Г., Продан З.В., Негура И.Ф., Чекан Г.З., Прибой П.А., Раковец К.С., Гуцу Ф.К., Ерхан Ф.В.. кандидаць Тетеря В.Л., Пушкан Г.П., Коваш Ф.И. ши Ведрашко И.С.
~ Консисторія духовничаскы дин Кишинэу а дат де штире управей земствей цынутулуй Кишинэулуй, кы преотул дин сатул Стрэшэнь, пэринтеле Димитрій Георгіянов, есте ынсамнат депутат ын земства цынуталы, яр кандидат луй - протоіереул орэшан, пэринтеле Михаил Чакир.
~ Управа земствей цынутулуй Кишинэулуй роагы адунаря земствей сы дескиды ын сателе Чучулень ши Бодурешть черкурь медикале, дынд пентру фіе каре черк кыте 2839 де рубле пе ан. Арендаторій поштелор вор фи облигаць, ка сы дее докторилор дин черкуриле ачестя кай прин тоате сателе, унде ле-ор требуи лор.
Алежеря ын земствы. Ла 16 октомвріе ын Оргей а фост адунаря пропріетарилор дин цынутул Оргеюлуй пентру алежеря мембрилор ын земствы пе 3 ань. Кум се штіе дин нумэрул 29 ал газетей „Basarabia”, алежеря ын земства Оргеюлуй а фост ла 30 аугуст, яр, фіинд кы атунча ын земствы ау ынтрат май мулць оамень ыннаинтаць, - «домній» Крупенски ау протестат ын контра алежерилор, ши "губерн. по город. и зем. делам присутствіе" (дрегэторія, каре повэцуеште требиле орашилор ши а земствелор) а ынсамнат адоиля алежерь, ла 16 октомвріе. Ла 16 октомвріе сунт алешь М.Е. Феодосіу, П.В. Дическул, К. Дунка, П.В. Синадино, С. Сырб, В. Ангел, Г. Сырбу, И. Стырче, Н.В. Горонович, Ю.І. Левинскій, Г. Доливо-Добровольскій, Е.Е. Димо, Л.С. Черкес, И.К. Шептелич-Херцеско, Ф.И. Перетяткович, В.М. Сирбу, И.К. Александри, К.А. Котруца ши Мелели. Комплектул мембрилор, афары де вр-о кыцьва, е дестул кувіинчос.
Ажутор царанилор. Управа земствей цынуталы дин КИшинэу, врынд сы дее ын ану віитор царанилор ажутор ку инструменте пентру лукраря помынтулуй ку платы микы, чере ла адунаря земствей вое, ка сы и се дя кредит де 2500 де рубле пентру келтуелеле ачестя.
Череря локуиторилор дин сатул Нишкань пентру мутаря ярамарокулуй дин сатул лор ын Тузора-Калараш д. Губернаторул а ындрептат-о ын управа земствей де губерніе. Ачаста черере ва фи дезбэтуты ын адунаря земствей губерніей ла шединцеле ей дин ноемвріе ши декемвріе ал анулуй кургэтор.
О статистикы интересанты. Дин отчетул управей земствей дин цынутул Кишинэулуй деспре партя медикалы афлэм урмэтоареле. Дела 1 януаріе пэн ла 1 аугуст анулуй мергэтор ажуторул медикал ын цынут се да де 6 докторь ши де 25 фельдшерь. Дакы ом луа ын самы, кы пэн ла 1 януаріе ын цынутул Кишинэулуй (афары де ораш) ерау 485,206 де локуиторь, апой ын деобште ун доктор се вине ла 30,867 де локуиторь, яр ун фельдшер ла 7,408 де локуиторь.
Ын семинар. Ын семинаріул локал дь-акума с-ау мынтуит екзаменуриле. Ынвэцэтура аре сы се ынчапы ла 1 ноемвріе, фіинд кы ынкы ну-й гата миритисала (ремонтул) семинаріулуй.
Жудеката. Винерь с-ау мынтуит шединцеле секціей криминале а трибуналулуй локал ын Кишинэу. Урмэтоареле секцій, ку журацій, ау сы фіе ын Бендерь ау сы се дукы: тов. преш. Ю.Н. Конопович ши мембрій трибуналулуй: д.д. Шумскій ши Брейш; ын Измаил - мембрій д.д. Попов, Демченко ши Троцкій.
Деспре ляфы. Писарій де прин волостеле цынутулуй Кишинэулуй чер, ка сы ле фіе мэриты ляфа, пентру кы, де кынд прин волосте сунт дескисе диспэрцирь де пошты ши телефон, ей ымплинеск о мулциме де лукру.

Basarabia, 1906. № 43.

25 октября 1906 г.

Хроника Басарабіей.

Пентру ынвэцэтуры попораны. Управа земствей цынуталы дин Кишинэу роагы адунаря земствей, каре с-а ынчепут ла 20 октомвріе, ка я сы асигнязы (хотэраскы) пентру требуинциле ынвэцэтурей попоране ын цынтул Кишинэулуй ын анул 1907 урмэтоареле суме: пентру фачеря одэилор де школь 1,300,104 рубле, пентру фелюрите лукрурь де шкоалы 73,87 де рубле ши пентру интрецинеря ануалы а шкоалелор 109,847 де рубле. Дупэ проектул управей, ын цынут ау сы фіе дескисы 115 школь ку 194 де ынвэцэторь. Ынтр-аша старе управа роагы адунаря земствей, ка и сы чяры дела министеріул де интерне 100,000 де рубле дин авериле мэнэстирешть пентру фачеря одэилор де школь ын цынутул Кишинэулуй ши 10,000 де рубле "пособіе" ануалы пентру интрецинеря шкоалелор.
~ Управа земствей дин цынутул Кишинэулуй с-а хотэрыт сы чяры дезлегаре пентру а фаче шося (друм петруит пе друмул Кишинэу — Дурлеште-Куртыш ши сы-й дее ей пентру лукрул ачеста шасызечь ши патру мій (64094) де рубле дин капиталул ынсамнат пентру токмиря друмурилор.
~ Фіинд кы домній "земскій начальничь" адесы орь ый кямы пе преоць ын камереле лор ын зилеле де сэрбэторь ши думиникы, ши ку ачаста ый депэртязы пе ей дела ындеплиниря дэторіелор пэсторешть, - конгресул епархіал (съезд преоцилор) с-а ындрептат кытре архіереул епархіей к-о черере, пентру ка преосфинцитул сы я мэсурь пентру курмаря фаптулуй ачестуя. Преосфинцитул Владимір с-а хотэрыт сы се ындрепте пентру лукрул ачеста принтр-о скрисоаре кытре губернаторул локал.
~ Комитетул губерніей пентру кредитул мэрунт а дезлегат сочіетэць (товэрэшій) ноуы пентру кредит ын урмэтоареле локурь але Басарабіей 1)ын с. Телешова, дин волостя Кобылче цынутулуй Оргеюлуй, ку рэспындиря афачерилор товэрэшіей ын сателе: Телешово, Самананка, Покшешти, Каменча ши Безин дин ачешть волосте; 2) ын с. Чучуленій, дин волостя Васіенилор цынутулуй Кишинэулуй, ку рэспындиря афачерилор ын сателе: Чучуленій ши Ново-Драгушены, дин волостя Васіенилор, ын сателе Бабейка ши Старо-Драгушены, дин волостя Лопушней, ын с. Дахвович, дин волостя Ганчештилор, ш-н сателе Перень Кристешти ши Сахарени дин волостя Бужорей ши 3) ын орашул Кагул, дин цынуту Измаилулуй. Капиталул фундэтор (де ынтемеере) ал товэрэшіелор естя: пентру товэрэшія ынтэя о міе де рубле, яр пентру товэрэшіеле а доуа ши атрейя доу мій де рубле, ымпрумутате дин банка ымпэрэціей пе кезешія парташилор товэрэшіей мыны дела мыны ши к-о кондиціе (к-о условіе), кы сумеле ачестя вор фи ынтоарсе песте чинчь ань дела ынтемееря товэрэшіилор. Сума пентру ымпрумутаря парташилор товэрэшіей ну поате сы фіе май маре де 150 рубле ын Телешова, 300 рубле ын Чучулень ши 500 рубле ын Кагул.
Жудеката. Дела 15 пэн ла 20 ноемвріе ын трибуналул Кишинэулуй ын секціуня 1 криминалы (1 уголовное отделеніе) ва фи шединца фэры жураць. Ын шединца ачаста се вор десбате май де кэпитэніе афачериле литераре (пентру типэрит) ши ынтре алтеле опт афачерь литераре а колабораторулуй газетей «Друг» Н. Шафир, каре е ынвиновэцит пентру клеветире ши дефаймаре ын типар. Ын тре динтр-ачестя афачерь, ка ынвиновэторь, вор фи редакторул-едиторул газетей ноастре «Басарабія» Э. Е. Гаврилица, колабораторул газетей "Бес. Жиз." Б. Будилин ши фостул фольетонист ачелеяшь газете д. Лернер. Вор фи асэменяшь кэутате афачериле, прин карь П. А. Крушевану с-ынвиновэцэште пентру стригаря кытре крештинь, кы ей сы-й се ла бойкот (сы фіе ынпотрива) популаціуня овреяскы (афачеря ачаста а фост ынсамнаты спре аскултаре ла шединца дин май, дар с-амынат, пентру кы ну с-а ивит ынвиновэцитул) ши пентру ынвиновэциря приваты а луй Кример пентру клеветире ын типар, каре н-а фост комбэтуты де Крушевану. Тот ын ачеяшь шединцы ва фи кэутаты ши афачеря ку ынвиновэциря редакторулуй-едиторорулуй газетей «Басарабія» Э.Е. Гаврилица пентру калкаря п. 3 арт. 5 сек. VIII ал лежей дела 24 ноемвріе 1905 деспре типар пентру артиколул «Стэпыниря ши лига цэрэняскы", ын каре се адук штирь "фальше" деспре реляціунеле (пуртэриле) стэпынирей кытре лига цэрэняскы, прин че популаціуня сы кямы ла ынпотривире ши вражбы кытре стэпынире. Афары дь-ачестя афачерь вор май фи кэутате ынкы 14 афачерь, ынчепуте де чензорул локал контра редактор-едит. газетей "Бес. Жиз." Захаров ши тре ынвиновэцирь привате а луй Захаров.
О статистикы. Дупэ штириле управей земствей, мишкаря популаціуней ын цынутул Кишинэулуй пе анул 1905 а фост ын аст фел: с-ау нэскут - 7555 де суфлете (бэець 4065 ши фете 3490), ау мурит 4823 де суфлете (барбаць 2501 ши фимей 2322). Адекка с-ау адаожит локуиторь 3732 де оамень, че вине 14 - 15 ла о міе де суфлете ын цынут.
~ Обштія сатулуй Балаурешть с-а ындрептат кытре управа земствей к-о черере пентру доуы подурь ын сатул ынсамнат пе трактул (друмул) Збироая - Немцены.
Ынтымпларе. Ын ноаптя зилей де 20 октомвріе анулуй кургэтор с-ау фурат кэруца ку кай ай царанулуй дин Ваду-луй-Воды Симеон Бодорилы ши о пэреке де кай ай царанулуй дин ачелашь сат Петря Мунтану. Талхарій ну се гэсеск. Штиря есте адусы ла редакціе де локуиторул дин Ваду-луй-Воды Димитріе Стропша.

Basarabia, 1906. № 44.

29 октября 1906 г.

Ынсэмната сэрбаря молдовеняскы.
Ын зіуа де 16 октомвріе с-а инаугурат (дескис) ын Кишинэу маря типографіе епархіалы молдовеняскы, ынтемеяты прин старуинциле сф. пэр. Попович, Гуріе, Парфеніев, Евстратіев, Пламадяла, Балтага ши Чекан.
Ынтре оамень ау фост кырмуитор ал цэрей камергерул Харузин, П.С.С. Владимір, епископул Басарабіей, ши П.С.С. Аркадій, викаріул епархіей, апой професорь дела семинар, мулць чинстиць преоць ши алте феце дин ораш. Ау май фост пофтиты ши редакція ноастры, фіинд д. Гаврилица, ши алцій. Дупэ сфинциря ынтрежей типографіей, ши дупэ че пэр. Гуріе а аратат ку мулты штіинцы мерсул типарулуй ын ынсэмнататя ынвэцэтурей ку кэрць бисеричешть пе лимба молдовеняскы, апой а грэит пря фрумос П.С.С. Владимир. Пасторул еархіей а спус, кы-нвэцэтура луй Христос ну се поате проповедуи ши ынцележе, декыт пе лимба мамы а фіе кэру попор. Араты кум якуцій, попор апроапе сэлбатик, дин Сиберія, трекынд ла крештинизм, ну врояу сы віе тотуш ла бисерикы, де оаре-че служба ера пе лимба русы. Дар ындаты, че с-а пус ын бисерика лор лимба-мамы, бисеричеле ау фост тот-дя-уна плине де крединчошь. Де атунчь Якуцій сербязы зіуа пунерей лимбей лор стрэмошешть, ка о маре сэрбэтоаре націоналы. Де ачея ши типографія молдовеняскы ва фаче, ка ынвэцэтуриле моралей крештинешть сы пэтрунде ши май адынк ын попор ку ажуторул лимбей молдовенешть. Кувинтеле пасторулуй епархіей ау ынтрат адынк ын суфлетул аскултэторилор, фіинд тоць пэтруншь де адевэрул лор.
Апой а ворбит д. губернатор ал цэрей, каре а аратат ынсэмнататя типографіей молдовенешть пентру челе ун миліон ши жуматате де молдовень. Грацие типографіей молдовеній вор путя сы айбы пе лимба лор кэрць бисеричешть ши морале, аст фел кы ва фи спре бинеле попорулуй. Апой а доуа оары д. кырмуитор ал цэрей а спус, кы есте греу а шти, кыць молдовень сунт ын Басарабія, фіинд кы ултима нумэрэтоаре ау фост трекуць, ка рушь, ши мулць молдовень, карь ворбяу русеште. Ворба деспре мулцимя молдовенилор ын Басарабія с-анчепут де пр. Владимір, каре а спус кы-н Басарабія сунт 83% де молдовень, май мулт де ун миліон ши жуматате де оамень, кум спуне Вестгаузен. Кувинтеле д-луй кырмуитор ал цэрей, фіинд дрепте ши спусе ку буны воинцы пентру молдовень, ау фост фоарте плэкуте аузулуй молдовенеск.
Пэринтеле Лашков, дупэ че а спус деспре фиделитатя молдовенилор, а аратат де асэменя бинеынсэмнататя типографіей ши кум молдовеній се букуры, кы дупэ че ли с-а фост луаты лимба дин кэрць ши дин бисеричь, акум яр о вор авя.
Пэринтеле а аратат, кы дакы типографія се дескиде астызь, апой ачаста се дэтореште кэпитэніилор административе ши бисеричешть, карь ау пус мулте стэруинць пентру фіинцаря типографіей.
Дупэ че ау май ворбит д. кырмуитор ши преосф. епископ, ау ынчепут сы се ынкине де кытре сф. пэринць де фацы ын санататя кэпэтенилор провинчіей, апой а луптэторилор пентру типографіе, пэринць Балтага, Гуріе, Парфеніев, Чакир, Чокан, Пламадяла. Апой пэринтеле Евстафіев а грэит ку мулты ынсуфлецире ши пе молдовенеште, арэтынд, че маре лукру есте пентру молдовень типографія де фацы.
С-а кынтат пе молдовенеште "мулць ань трэяскы", май алес де кытре пэринтеле Пламадяла, каре ку ун глас молдовенеск пря плэкут а ынкынтат пе молдовень.
Пэр. Чакир прешединтеле комисіей типографіей спусе, кы ын мижлокул адунэрей се афлы скріиторь дела газета „Басарабія”, тинерь луптэторь пентру култура молдовеняскы, ши пофтеште дечь адунаря сы бя ын санататя редакціей «Басарабія». Пахареле се рыдикы ши се кынты ку ынсуфлецире «мулць ань трэяскы». Апой ун колаборатор дин партя „Басарабіей” мулцэмеште адунаря, каре с-а адус а минте де чей, карь ынтэй ау плекат пе каля луптей пентру култура націоналы ши ау дескис газета націоналы „Басарабія”. Газета дуче ын попор штіинца ши култура, карь сингурь вор фаче феричиря нородулуй. Кычь попорул заче ын сэрэчіе ши нумай кынд ва скапа де дынса, атунчь ши ынвэцэтуриле сфинтей релижій вор путя ку май мулт фолос сы фіе проповедуите ын попор.
Дупэ ачея д. Сержіу Кужба, ка ынпутерничит ал мултор зіаре ромынешть ши май алес ал зіарулуй «Универсул» унул дин челе май рэспындите ши каре ну фаче политикы. Д-са спуне, кы о маре букуріе ва купринде пе чей дин Регат, кынд вор аузя де ыналта исправы а сфинцилор пэринць ши кы дупэ о суты де ань де рабдаре молдовені вор авя кэрциле лор бисеричешть пе скумпа лор лимбы-мамы. Д-са араты ынсэмнататя типарулуй пентру култура обштяскы ши пентру молдовень май алес. Спуне, кы ку ажуторул луй минтя ши инима молдовенилор се ва дескиде ши ва ынфлори. Хиритисеште де ачея пе преоць пентру молдовеняска лор лукраре, пентру каре попорул ле ва фи рекуноскэтор. Молдовеній вор путя сы фіе ши ей акум ын рынд ку лумя ши рэмынынд крединчошь четэцень ай ымпэрэціей сы поаты сы-шь ынтэряскы култура ши віяца пе лимба мамы. Сфыршинд, ворбиторул зиче, кы рэмынынд крединчошь четэцень ай сатулуй молдовеній сы ну ласе сы се стынгы скынтея думнезеяскы, пусы лор ын инимы ши каре есте скынтея лимбей, а културей ши а дрептурилор молдовенешть.
Ворбиторій ромынь (молдовень) ау фост ымбрэцинаць де сфинцій пэринць ши фелигитаць (хиритисиць) де кытре тоць лукрэторій дин типографіе.
Дупэ че с-ау май ынкинат ын санататя мембрилор комисіуней, д. секретар ал консисторіулуй а ворбит ку мулты инимы, бынд пентру санататя лукрэторилор типографь ши пентру ынфлориря органулуй преоцеск "Епархіальн. Вед." С-а май конворбит фоарте фрэцеште ынтре оаспець, апой неуйтата сэрбаре молдовеняскы а луат сфыршит.

Хроникор.

Хроника Басарабіей.
____
Яловеній. Ын редакція ноастры с-а примит о скрисоаре а унуй молдовян дин Яловень, каре не-нштіинцязы, кы дякума ши ын Яловенб с-ынтемеязы о секціуне ай лижей "адеварацилор-рушь". — „Risum teneatis, amici” (ну рыдець, оамень бунь).
Тоате стэруинциле пентру ынфіинцаря ачестей ашэзэрь ле пуне волостною Ф.И. Мышков. *)
Провербул (пословица) зиче, кы че есы дин мыцы, шоаречь принде, дар ла яловень шоаречеле вря сы се факы мыцы, ынсы ын задар, кы ну-с Яловеній аша де прошть, ка сы се дее ын амэжяла служиторилор лор, карь, ка ниште венетичь, пуцын с-ынгрижеск де интереселе попорулуй, авынд ын ведере нумай бинеле лор.
~ Исправникул дин цынутул Измаилулуй а дат де штире ла кырмуиря губерніалы, кы ла 14 октомвріе локуиторій дин сатул Брынза — Илій Дунас ши Іон Бикир ын департаре де о вырсты дела сат приндяу пеште ын Прут. Пе тимпул чела ау венит 4 солдаць ромынешть ынармаць ку пуште ши ау стригат ла паскарь сы ясы ла малул ромынеск. Кынд паскарій ну ляу ымплинит череря солдацилор, ей ау трас 10 фокурь ын паскарь ши л-ау рэнит пе Илій Дунас, каре ши а мурит ла 16 октомвріе. Е командат приставул дин станул а 4-ля, ка се черчетезе кауза динпреуна ку ауторитатя ромыняскы.
~ Управа цынуталы а земствей дин Кишинэу стэруеште пентру ун ашезэмынт де ынтокмиря друмурилор ын цынутул Кишинэулуй, пентру хотэрыря сумей де 2 мій де рубле ла мэриря касей де телефон ши пентру зидиря уней касе, ын каре ар путя трэи копіій школерій ай функціонарилор дин земства цынуталы.
~ Резервиштій (запасній) дин сатул Татарбунары с-ай ындрептат кытре Мэрія Са ку а-тот-спусы плынжере пентру ертаря рэмэшицелор (недоимчелор"), че се нумэры дупэ ей. Пе телеграма лор Мэрія Са пропріе а ынсемнат: "Се ли се ерте рэмэшицеле".
~ Палата хазнелей дин Басарабія а хотэрыт сы депунде пе листе адунэриле (звалелеле) пентру помынт ши ын хазна дела резервиштій («запасній») дин цынутул Акерманулуй пе о сумы де 1,203 руб. 78 коп.
~ Ла 26 октомвріе, ын зіуа сф. Димитріе с-а дескис ярмарокул ын Кишинэу пе пеаца луй Чуфля. Ачест ярмарок ын тот ану се прелунжеште пэн ла 26 ноемвріе.

*) "Мышь" — русеште вра сызикы — шоаречеле.

Basarabia, 1906. № 45.

1 ноября 1906 г.

Хроника Басарабіей.

Ын тагма духовничаскы Зилеле де пе урмы кырмуиторул синод а тримис архіереилор дин тоате епархіеле ун чиркулар, прин каре се порунчеште, ка ей пэн ла соборул бисерическ дин тоаты Русія сы ну стрынгы адунэриле епархіале а преоцилор. Соборул бисериеск дин тоаты Русія аре сы се адуне ла капытул луней луй апреліе, дупэ Пашть.
~ Дела департаментул де авериле имперіале тутурор губернаторилор ли с-а тримис чиркулара урмэтоаре: «Биневоиць а луа мэсурь пентру дескидеря фэры ынтырзіере комисіилор пентру ынтокмиря помынтурилор. Е фоарте доритор, ка тоате комисіиле сы фіе дескисе пэн а ну соси персоанеле тримисе дин Петербург. Директорул князул Васильчиков».
Ын ораш. Тырговецій-крештинь дин тыргу ноу с-ау адресат кытре д. губернатор к-о черере, ка думиника ши сэрбэтоаря ын тыргу ноу сы се ынтрерупы орь че вынзаре. Череря ачаста д. губернатор а тримис-о преосфинцитулуй Владимір, каре с-а хотэрыт пентру ындеплиниря ей. Акума губернаторул а тримис череря ачаста д. головэлей орашулуй, ка ши ел сы-шь спуне кужетул луй деспре я.
~ Старшивеле де волосте дин цынутул Кишинэулуй интервіу асигнаря (ынсамнаря) лор кыте 300 де рубле пе ан пентру келтуелиле де пошты.
Жудеката. Дела 6 пэн ла 11 ноемвріе ын орашеле Бэлць ши Хотин ау сы фіе секціеле криминале трибуналлуй дин Кишинэу ку журацій. Ла Бэлць се дук: мембрій трибуналулуй - д.д. Попов, Шумскій ши Демченко, яр ла Хотин - д.д. Фольц, Брейш ши Колтовской.
~ Ла 4 декемвріе ын трибуналул локал, ку репрезентэцій тагмелор (адека дин дворень, орэшэнь ши царань), аре сы се аскулте "дела" деспре погромул ын сатул Сипотень дин цынутул Кишинэулуй.
~ Д. губернатор прин телеграф ле-а пропус маршарилор нобилимей ши прешединтелор де управе цынутале дин Басарабія с-ый дее де штире, ын каре ранг де алегэторь ла алежериле трекуте ын дума имперіалы ау фост трекуць 1) рэзэшій-царань ши 2) рэзэшій-мазыль: се диспэрцяу орь ей уній дела алцій ши ку че се ынтемеяу, пе кынд ый тречау ын челе орь алте рангурь де алегэторь.
~ Ла 29 октомвріе ын шпиталул орэшан де боале липичіоасе ерау 89 де болнавь, дин кэрь 54 барбаць ши 35 фимей. Болнавь де скарлатины 67, де варсат 6.

Basarabia, 1906. № 46.

5 ноября 1906 г.

Хроника Басарабіей.

Актул де дескидере ал типографіей епархіале.

«Ын анул дела зидиря лумей 7414, яр дела Наштере дупэ труп а Домнулуй ши Мынтуиторюлуй ностру Іисус Христос 1906, ын зилеле Преблагочеститулуй Сынгурстэпыниторюлуй Марелуй Домн Ымпарат Николай Александрович а тоатей Росіей, дупэ дезлегаря Пресфынтулуй Ындрептэторюлуй Синод а тоатей Росіей ши бинекувынтаря епископулуй Кишинэулуй ши Хотинулуй Владимир, пе темеюл хотэрырей съездулуй преоцилор ынпутерничиць дин епархія Кишинэулуй дела анул 1905, ку сыргуинца комисіей, алкэтуитей де нумитул съезд дин фецеле урмэтоаре: протопопул Константин Попович, мисіонарул епархіал іеромонахул Гуріе, протопопій: Михаил Чакир, Михаил Пламадялэ, преоцій Александр Балтага ши Михаил Чекан, с-а дескис ла 26 октомвріе типографія епархіалы ши са сфинцит де преосфинцитул Аркадіе, викаріул епархіей Кишинэулуй, ын фіинца преофинцитулуй Владимир». (Урмязы искэлитуриле челор де фацы).

Basarabia, 1906. № 47.

8 ноября 1906 г.

Хроника Басарабіей.

Адунаря земствей. Министерул де интерне а дезлегат управей земствей губерніале, ка я сы стрынгы адунаря де рынд а земствей губерніале ла 11 декемвріе анулуй кургэтор.
Пентру алежерь. Управа сынекырмуирей орашулуй ла скос пе д-л Л. Е. Сицинскій дин листеле алегэторилор орэшэнь, фіинд кы ел е трас ла жудекаты пентру искэлитура стригэрей дин Выборг.
Ын фолосул флэмынзилор. Преосфинцитул Владимір а дезлегат, ка пе время служирей луй ын митрополіе сы се факы стрынжеря банилор пентру флэмынзій дин тоате локуриле але Русіей.
Боале молипситоаре. Ла 6 ноемвріе ын шпиталул орэшан де боале молипситоаре ерау болнавь 74. Дин ей болнавь де скарлатины 42, де варсат — 4 ши де корь — 6.

Basarabia, 1906. № 48.